کد مطلب:1943 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

براي جلوگيري از فراموشي چه بايد كرد؟

خيلي از انسانها از فراموشي و فراموشكاري خودشان گله دارند. بعضاً به متخصص مراجعه ميكنند و در جستجوي درمان برميآيند. پديده فراموشي چيزي است كه دامنگير همه افراد، اعم از زن و مرد، كوچك و بزرگ و... ميشود، اما بايد توجه داشت كه گاه فراموشي نيز ميتواند نعمت باشد. اگر اصلاً فراموشي وجود نداشت چه بسا خاطرات تلخ، حوادث و تجارب ناخوشايند و آزار دهنده به طور مستمر، تعادل رواني انسان را به هم ميريخت و همواره او را رنج ميداد. به همين دليل است كه در معنا و تفسير كلمه انسان، آن را مأخوذ از نسيان دانستهاند. بطور خلاصه ميتوان علل فراموشي را در 1 - گذشت زمان، 2 - تداخل مطالب (اختلال)، 3 - اضطراب، 4 - اضطرار، 5 - تغيير محيط، 6 - عجله و شتاب، 7 - سركوبي يا انزجار دانست. در هر حال با در نظر گرفتن موجبات فراموشي انسان را بيشتر را فراهم ميآورد، به اختصار به عوامل مؤثر در تقويت حافظه اشاره ميكنيم:

1 - معنا دار بودن موضع يادگيري: هر قدر موضوع يادگيري معنا و مفهوم روشنتري داشته باشد و انسان به سهولت آن را درك كند، راحت تر و سريعتر ميتواند مطالب را به خاطر بسپارد.

2 - خوشايندي موضوع يادگيري: انسان هر قدر مطالب ارائه شده را بيشتر دوست داشته باشد، زودتر ياد ميگيرد و بهتر به خاطر ميسپارد و ديرتر فراموش ميكند. هميشه ذوق و تمايل افراد نيز در فرايند حفظ و يادآوري مطالب تأثير دارد، به طوري كه هر قدر مطالب ارائه شده در جهت ارضاي نيازهاي عاطفي و رواني افراد باشد، بهتر آموخته شده و راحت تر به خاطر سپرده ميشود.

3 - تكرار و كاربرد آموختهها: تكرار و يا مرور ذهني آموختهها و به كار بستن آنها موجبات تقويت حافظه را فراهم ميسازد.

4 - كل خواني: همان طور كه در جريان يادگيري، انسان ابتدا، كل امر آموختني را درك ميكند و سپس به بررسي اجزاي تشكيل دهنده آن ميپردازد، در جريان حفظ و به خاطر سپاري مطالب نيز همين اصل مورد توجه است. مطالعه كل موضوع، يادگيري را با معنا ميسازد و حفظ آن را آسانتر ميكند.

5 - دقت به هنگام مطالعه: براي اين كه بهتر بتوانيم مطلبي را به خاطر بسپاريم، لازم است با نيت قلبي انگيزه مشخص شروع به مطالعه آن كنيم و به هنگام خواندن با گوش دادن به متن، تمركز ذهني و دقت كافي داشته باشيم. زماني كه انسان مطالبي را بدون انگيزه و تمركز ذهني و دقت مطالعه كند، اشتهاي يادگيري و به خاطر سپاري به حداقل ممكن ميرسد.

6 - پرهيز از حفظ مطالب طولاني بدون فاصله و استراحت كافي: زماني كه مطالب خيلي طولاني و خسته كننده باشد از ميزان دقت و تمركز ذهني انسان كاسته ميشود بالخصوص اگر انسان مجبور شود مواد خواندني و مطالب طولاني را بدون فاصله و استراحت حفظ كند، ممكن است بر اثر خستگي به زودي دلسرد و مأيوس شده، از ادامه كار منصرف شوند، چرا كه عمدتاً انسان دوست دارد با حداقل كوشش و تلاش به نتيجه برسد و مورد تشويق و ترغيب قرار گيرد. لازم است انسان پس از يادگيري و حفظ مطالب مورد نظر حتماً استراحت كند تا اينكه مطالب به خاطر سپرده شده، فرصت و مجال استحكام ذهني را پيدا كند و از تداخل ذهني و مزاحمت در يادگيريهاي بعد جلوگيري شود. لذا اگر حافظه فرصت استحكام پيدا نكند مطالب به خاطر سپرده شده زودتر فراموش شود.

بنابراين، نبايد در حفظ مطالب و موضوعات مورد نظر دچار عجله و شتابزدگي شد. رعايت فاصله بين مطالعه مطالب مختلف و استراحت كافي بعد از يادگيري يك فصل، با موضوع خاص، امري كاملاً ضروري است.

7 - مباحثه و نقل و بيان آموختهها: براي اين كه مطلب بهتر در ذهن بماند، لازم است چند بار برداشتها و محفوظات ذهني را براي خودمان يا ديگران بيان كنيم. چنانچه انسان مطالبي را كه به خاطر ميسپارد در فرصتهاي مناسب با دوستان و يا همكلاسيهاي خود مباحثه و يا نقل كند حتي براي خودش، زمينه حفظ و به خاطر سپردن مطالب راحت تر و با سرعت بيشتر فراهم ميشود. (1) ضمن اينكه توصيه ميشود براي رفع سهو و نسيان و چيزهايي كه براي حافظه نافع است به فهرست حاشيه مفاتيحالجنان مرحوم شيخ عباس قمي، باب ششم مراجعه و از دعاها و دستورهاي وارده در اين خصوص و توسلات به ائمه اطهار (ع) استفاده فرماييد.

1 - غلامعلي افروز، روانشناسي تربيتي، ص 60 - 77 (با تلخيص و برداشت).